“De Nederlander bestaat niet”. Toen koningin Maxima nog prinses was bleek deze uitspraak van haar aanleiding voor heel wat, soms heetgebakerde, commentaren. Misschien was de komende Zeeuwse Kerken dag, zaterdag 30 mei in Goes, sterker opgevallen als een net iets scherper thema was gekozen dan wat het nu is geworden: ”Zeeuwse spirit”.
Ooit is een Zeeuwse dominee bekend geworden met de uitspraak “God bestaat niet”. Had ook gekund voor de kerken dag, was in sommige kringen denk ik wel opgevallen, maar het zou mijn voorkeur niet hebben, te weinig vernieuwend.
Had het thema dan misschien kunnen zijn: “Zeeuwse spirit bestaat niet”? Want wat is dat eigenlijk, Zeeuwse spirit? Bestaat er dan ook Hollandse spirit? Of Drentse? Geloven Zeeuwen anders dan niet – Zeeuwen? Is er iets herkenbaar Zeeuws aan de wijze waarop in dit gebied van zee en land vorm en inhoud wordt gegeven aan christelijk geloof, aan kerk-zijn?
Spirit komt van spiritus, geest. En in het taal-veld van kerk en liturgie is het dan de Spiritus Sanctus, de Heilige Geest, die meeklinkt. Of misschien beter gezegd mee – waait, want Geest heeft in elk geval te maken met wind, soms met storm en soms het suizen van een zachte bries. De Geest van God zweefde over de wateren, vertelt Genesis 1. De Geest waait waarheen zij wil of niet wil. En ja of het nou typisch Zeeuws is of niet, maar wat wind is daar kunnen we inderdaad over meepraten. En over meezingen.
‘Mijn leven wacht’, zo heet het lied van Michiel de Zeeuw & Mar van der Veer dat zij schreven voor de kerkendag. Het bezingt diepe tonen van een mensenleven dat wacht tot de wind weer in de zeilen wil komen. Wachten, een open ontvankelijke houding. Weten dat je niet alles regelen kunt maar afhankelijk bent van wind die opsteekt of uitblijft. Verlangen naar…. raakt dat misschien aan Zeeuwse Spirit? Wellicht.
Zelf schreef ik voor de kerkendag ‘Ontvangen land’. Een lied met net een andere toonzetting. Een lied met een knipoog. Een lied dat minder geduldig wacht maar waarin zeilen gehesen worden om de overkant te zoeken. Zeeland, land van overkanten. Een wat andere toonzetting maar de grondtoon is vergelijkbaar: het land in zee is ontvangen land, niet toegeëigend. Zeeuwse spirit wordt gekenmerkt door besef dat het land en de zee waar we mens mogen zijn ontvangen land is en daarmee is er ook besef van kwetsbaarheid en tijdelijkheid. Van geduld als er tijd van wachten is.
Maar Zeeuwse spirit is ook die andere spirit. Van handen uit de mouwen om dijken op te werpen om het ontvangen land te beschermen. Spirit van alle hens aan dek om zeilen te hijsen als je wind voelt opsteken. Ben benieuwd welke spirit er waaien zal in Goes op zaterdag 30 mei.
PZC Monnikenwerk, mei 2015